Гісторыка-культурная спадчына Чашніцкага раёна

№ п/п

Наименование историко-культурной ценности.

Место расположения

Апісанне

1

Гарадзішча ранняга жалезнага веку (V ст. да н.э.– V ст. н.э.)

в.Гара, за 2 км на ПнЗ ад вёск

Гарадзішча ранняга жалезнага веку знаходзіцца на беразе Чарэйскага возера.

Мясцовая назва помніка - "Гара".

2

Гарадзішча ранняга жалезнага веку (V ст. да н.э.– V ст. н.э.)

в.Малая Ведрань, за 2 км на паўночны ўсход ад вёскі

Гарадзішча ранняга жалезнага веку размешчана за 2 км на паўночны ўсход ад вёскі Малая Ведрань, на беразе возера Вядраньскага.

Мясцовая назва помніка - "Гарадок", "Царкавішча".

Забалочаная пойма ручая абцяжарвае пад'езды да гарадзішча, да яго дабрацца можна толькі пешшу з боку аг.Малая Ведрань.

3

Шаноўны камень эпохі бронзы

в.Гагалёўка

Шаноўны камень эпохі бронзы размешчаны каля вёскі Гоголеўка і з'яўляецца гісторыка-культурнай спадчынай раённага ўзроўню.

 Кажуць, што паміж Гоголеўкай і вёскай Віркі жыў Змей, знешне падобны да чалавека. І быў ён добрым краўцом. Але калі заказчык прызнаваўся, што адзенне патрэбна на рэлігійнае свята, майстар спецыяльна рабіў столькі заган, што ў такім уборы і каровам было сорамна здацца! А грошы ўсё роўна браў як за выдатна пашытую рэч. Змеем ён станавіўся, калі выцягваўся дугой над Лукомскім возерам, каб агледзець акругі. А апускаўся на зямлю ўжо ў чалавечым абліччы. Неяк убачыла пачвару прыгажуню з вёскі Абузяр'е і прымусіла дзяўчыну жыць разам з ім. Сваякі не пярэчылі: у чалавечым абліччы Змей выглядаў панічком хоць куды.

 Аднойчы пасвіла дзяўчына свіней, Змей жа спаў, паклаўшы ёй галаву на калені. Перад сном ён загадаў абавязкова разбудзіць яго, калі пачне насоўвацца навальніца. Над возерам навісла чорная хмара. Але дзяўчына вырашыла: будзь што будзе - і не разбудзіла свайго ката. Ад грому Змей прачнуўся, ударыў дзяўчыну са словамі: што, маўляў, зжыла ўсё ж яго са свету, а потым пераляцеў цераз возера паміж вёскамі Гурэц і Сіманавічы і накіраваўся да свайго сховішча-каменя, да якога заставалася кіламетраў пяць. Але з трэцяга ўдару гром забіў пачвару. Трое сутак не сціхаў дождж, пакуль людзі не здагадаліся закапаць Змея. Аднак часта выпаўзаў з-пад зямлі ваўкалак і выклікаў ліўні, пакуль адзін мудры старац не прапанаваў засыпаць гада зямлёй, прынесенай малымі дзецьмі.

 З таго часу стала спакойна ў акрузе… Змеяў камень мае зусім незвычайную для нашых мясцін форму. Ён нагадвае марскую скалу, у якой нястомныя хвалі вымылі шматлікія гроты. Яго даўжыня - 12 метраў, вышыня - 4,3, шырыня - 2 метры. На вяршыні груды вырасла вялікая хвоя. Хтосьці абкарнаў яе, відаць, для таго, каб не разбурала змяінае жытло, і дрэва засохла.

4

Гарадзішча старажытнага горада (V - VIIIстагоддзя)

аг.Лукомль, на правым беразе р.Лукомка

Лукомль знаходзіўся ў ключавым пункце на "Шляхі з варагаў у грэкі", у міжрэччы Заходняй Дзвіны і Дняпра. Археалагічныя раскопкі ў горадзе выявілі культурны пласт VIII-IX стагоддзяў, у якім былі знойдзены і помнікі скандынаўскага паходжання.

Старажытны горад упершыню згаданы ў 1078 годзе ў сувязі з супрацьстаяннем смаленскага і чарнігаўскага князя Уладзіміра Манамаха і полацкага князя Усяслава Брачыславіча, калі Манамах спустошыў Лукомль у адплату за спусташэнне Усяславам смаленскай і ноўгарад-северскай воласці. Пры падзеле ўладанняў Усяслава з Полацкага княства было выдзелена Лукомскае княства, у эпоху якога горад перажыў росквіт. У XIV стагоддзі яно ўвайшло ў склад Вялікага Княства Літоўскага, працягваючы мець уласных удзельных князёў. Ад Лукомля вядзе сваё паходжанне княжацкі род Лукомскіх. У 1563 годзе Лукомль падчас Лівонскай вайны 1558—1583 гадоў быў узяты штурмам рускім войскам і спалены.

У цяперашні час уяўляе сабой прамавугольна-выцягнутае гарадзішча плошчай каля 0,2 га каля аднайменнай вёскі на правым беразе ракі Лукомкі. Неаднаразова абследаваўся археолагамі. Культурны слой (2—5 м) змяшчае напластаванні розных эпох: днепра-дзвінскай культуры, культуры тыпу Банцераўшчыны, старажытнарускага (XI—XIII стст.) часу і эпохі Вялікага Княства Літоўскага.

5

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча (IX-XIII стагоддзя)

Прзямлянскі с/с, в.Васькоўшчына, 2 км на паўднёвы захад ад вёскі

8 курганоў вышынёй 0,6-3,6 м і дыяметрам 9-11 м знаходзяцца на левым беразе р.Ула. Насып пясчаны, некаторыя абкладзены камянямі. Выявіла ў 1954 годзе Сухамлінава Марозава. Раскопкі не рабіліся.

6

Курганны могільнік-1 перыяду ранняга сярэднявечча(IX– XIIIстагоддзі)

в.Гагалёўка, за 3,5 км на ўсход ад вёскі

Курганны могільнік-1 перыяду ранняга сярэднявечча размешчаны за 3,5 км на ўсход ад вёскі Гагалеўка, за 1,0 км на паўднёвы ўсход ад в.Віркі.

Курганы размешчаны трыма групамі па 3,4 і 5 насыпаў. Магільнік складаецца з 12 насыпаў уздоўж дарогі.

7

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча (IX-XIII стагоддзя)

в. Стоўбцы, за 2,3 км на ўсход ад вёскі

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча размешчаны ў 2,3 км на ўсход ад вёскі Стоўбцы, на паўднёва-заходнім беразе воз.

Мае мясцовую назву «Валатоўкі»

8

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча (IX-XIII стагоддзя)

в.Закур'е, за 1,5 км на поўдзень ад вёскі

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча размешчаны ў 0,4 - 1,6 км на поўдзень ад в. Закур'е, па абодва бакі ад прасёлкавай дарогі на аг.Лукомль, злева ад трасы Чашнікі-Навалукомль. Мясцовая назва - "Валатоўкі".

Магільнік размешчаны групамі: 3 насыпы знаходзяцца на сельскіх могілках, 7 насыпаў у 0,4 км на поўдзень па абодва бакі прасёлкавай дарогі на Лукомль, 3-я група - у 0,15 км справа ад прасёлкавай дарогі на аг.

9

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча(IX-XIII стагоддзя)

в. Трылесіна, на паўднёвай ускраіне вёскі

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча размешчаны на паўднёвай ускраіне вёскі Трылесіна, на правым беразе р. Ула, злева ад дарогі з Чашнік у в. Трылесена. Магільнік налічвае 18 насыпаў.

10

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча (IX-XIII стагоддзя)

в.Труханавічы, за 1,0 км на поўнач ад вёскі

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча размешчаны за 1,0 км на поўнач ад вёскі Труханавічы, справа ад прасёлкавай дарогі на в. Зарэчная, за 0,5 км ад апошняй, за 1,0 км ад перасячэння з дарогай Кругліца-Труханавічы. Магільнік налічвае 9 насыпаў.

11

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча (IX-XIII стагоддзя)

аг. Іванск, за 1,5 км на ПдУ ад аграгарадка

Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча размешчаны за 1,5 км на паўднёвы ўсход ад аг.Іванск, за 0,3 км справа ад дарогі Іванск-Сялец, на левым беразе р.Ула, ва ўрочышчы «Барок».

Магільнік, які складаецца з 9 насыпаў, выцягнуты ўздоўж берага р.Ула на 100-150 м.

Агульная плошча помніка складае 5000 кв.м, працягласць уздоўж берага р.Ула - 150-200 м, шырыня 25 м.

12

Курганны могільнік -1, Курганны могільнік -3(IX–XIII стагоддзі)

в.Слабодка, за 1,5 км. на захад ад вёскі

Курганны могільнік -1, Курганны могільнік -3 размешчаны ў 1,5 км. на захад ад в. Слабодка, на паўночным беразе воз. Лукомскае, на ўскрайку лесу і ў лесе па абодва бакі ад лясной дарогі на в.

13

Рэшткі Траецкай царквы (XVI-XVII стагоддзя)

в.Белая Царква

Рэшткі Траецкай царквы - найбольш вядомая і значная славутасць рэгіёну, якая з'яўляецца помнікам архітэктуры ранняга барока, мае нацыянальную значнасць і аднесена да гісторыка-культурнай каштоўнасці "2" катэгорыі.

 Храм, размешчаны на ўсходняй ускраіне вёскі, на беразе возера Белае (Чарэйскае), быў пабудаваны Львом Сапегам у 1597-1599 гадах разам з манастыром, ад белых сцен якога атрымаў назву Белацаркоўскага. Складаецца з высокай трох'яруснай вежы, якая насіла абарончую функцыю, бабінца, сярэдняй часткі храма і алтара.

Таўшчыня сцен складае 1,75 - 2 метры. Аконныя праёмы вузкія, падлозе цыркулярныя. Асноўны аб'ём перакрыты цыліндрычным зборам з распалубкамі.

 У храме мелася копія вядомай выявы «Маці Божай Знак», перавезеная ў 1640 годзе Львом Сапегам, а таксама залатая плашчаніца і срэбны крыж. У склепе царквы пахаваны бацькі Льва Сапегі.

 У 1834 годзе манастыр быў зачынены і з часам падвергся разбурэнню. На пачатак 2014 года храм знаходзіцца ў руініраваным стане.

14

Брацкая магіла (1941–1944 гады) г.Чашнікі

Брацкая магіла (1941–1944 гады) размешчана ў г.Чашнікі, вул.

У Брацкай магіле пахаваны чырвонаармейцы, якія загінулі ў Грамадзянскую вайну; партызаны, якія загінулі ў кастрычніку 1943 падчас разгрому варожых гарнізонаў і воіны, якія загінулі ў чэрвені 1944 года, пры вызваленні горада ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў (усяго пахавана 46 чалавек).

Тут жа пахаваны воіны 357-й стралковай дывізіі 43 арміі 1-га Прыбалтыйскага фронту і партызаны Чашніцкай партызанскай брыгады "Дубава", якія загінулі пры вызваленні горада ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў 27.06.1944 год.

У 1965 г. на брацкай магіле пастаўлены помнік - скульптура воіна.

№ п/п

Найменне гісторыка-культурнай каштоўнасці.

Месца размяшчэння

Апісанне